Katowice Murcki - kaplica z 1933 roku

Kapliczka dziękczynna w lesie murckowskim

Usytuowana jest po prawej stronie drogi krajowej 86 prowadzącej z Katowic do Tych. Tuż przed samym zjazdem do Murcek, w miejscu gdzie rozpościera się las murckowski. Obszar leśny w pobliżu kapliczki przecinają liczne ścieżki piesze i rowerowe, które sprzyjają aktywnemu wypoczynkowi. Zimą wykorzystywane są do uprawiania narciarstwa biegowego. Przy kapliczce można wypocząć na ustawionych w tym miejscu ławeczkach.

Las murckowski w pobliżu kapliczki

Na frontowej ścianie kapliczki znajduje się inskrypcja „Pod Twój płaszcz się uciekamy”. Wewnątrz umieszczona jest figurka Najświętszej Maryi Panny, a nad nią znajduje się napis "Ave Maryja".
Niżej zawieszono obraz przedstawiający Ostatnią Wieczerzę. Według napisu umieszczonego na tabliczce fundatorem kapliczki jest Wiktor Knapczyk, któremu 30 listopada 1933 roku ukazała się w tym miejscu Najświętsza Panienka. Murowana kapliczka jest zabezpieczona metalową kratą. Na jej szczycie znajduje się krzyż.

Kapliczka Najświętszej Maryi Panny w Murckach

W niewielkiej odległości od kapliczki znajduje się kamienny głaz, na którym umieszczona jest granitowa płyta z wyrytymi słowami św. Piotra: „Żal mi ludu. Bracia Trzeźwi bądźcie, czuwajcie nie znacie dnia ani godziny”.

Głaz obok kaplicy z wyrytymi słowami św. Piotra

Załęże dzielnica Katowic

Początki Załęża jednej z najstarszych dzielnic Katowic sięgają XIII wieku. Osada miała charakter rolniczy aż do połowy XIX wieku. Od XV wieku na jej terenie rozwijało się tu hutnictwo. Na terenie Załęża uruchomiono wiele kuźnic żelaza, które były czynne z przerwami aż do lat 30. XVIII wieku. Oprócz przemysłu węglowego i hutnictwa na terenie Załęża rozwinął się także przemysł cynkowy.

Katowice ulica Gliwicka 153

Chociaż w wielu źródłach możemy znaleźć informacje, że to Murcki są kolebką górnictwa na terenie Górnego Śląska. W rzeczywistości początki eksploatacji górniczej w granicach miasta Katowice miały miejsce na obszarze południowego Załęża. Już w 1640 roku na terenach, które później nazwano Załęską Hałdą i Katowicką Hałdą wydobywano węgiel kamienny. Eksploatowany był wówczas pokład 350 o nazwie Charlotte. Znajdował się on na północnych stokach Załęskiego Lasu .

W 1714 roku w miejsce załęskich kuźnic zbudowano młyn wodny, który był czynny do lat 60. XIX wieku. W XVIII wieku na terenie kolonii Obroki w Załężu powstał folwark. Pozostałości budynków dworskich i neoklasycystyczny dworek wraz z parkiem zachowały się do dziś w rejonie ulic Gliwickiej i Bocheńskiego. Obecnie budynek po adaptacji pomieszczeń w 2009 zajmuje prywatny szpital Avimed. 

Dwór w Załężu

Pierwszymi niewielkimi kopalniami węgla kamiennego w dobrach dominialnych Załęża były: powstała w 1792 roku kopalnia Charlotte i Viktor eksploatowana od 1841. W 1840 powstała na terenie osady duża kopalnia Kleofas, której założycielem był Loebel Freund i Karol Godula. W roku 2001 zdecydowano o zaprzestaniu wydobycia w kopalni. Ostatecznie regularna eksploatacja węgla w kopalni ustała w październiku 2004 roku.

Zabudowania kopalni w rejonie ulicy Bocheńskiego (szyby wentylacyjne wschodnie I i II) i w rejonie "Gottwald" zostały objęte ochroną konserwatorską. Natomiast dawna wieża wyciągowa Szybu Wschodniego 23 października 2010 została wpisana do rejestru zabytków.

Kopalnia Kleofas na pocztówce z okresu międzywojennego

Przez wiele lat Załęże było ważnym ośrodkiem górniczym i hutniczym. Mieszkańcy dzielnicy byli głównie zatrudnieni w KWK Kleofas, Hucie Baildon i Pollenie. Upadek tych trzech największych zakładów w krótkim czasie spowodował kryzys. Gwałtowny wzrost bezrobocia bardzo szybko pociągnął za sobą zaistnienie wielu problemów społecznych.

Ogólne zubożenie mieszkańców Załęża połączone z niskim poziomem wykształcenia spowodowało powstanie życiowej bezradności i nawarstwiania się problemów rodzinnych, co z kolei zaowocowało niechęcią do podejmowania osobistej odpowiedzialności i trwałym uzależnieniem od instytucji pomocowych oraz pokoleniowym dziedziczeniem ubóstwa. Obecnie Załęże uchodzi za jedną z najbiedniejszych dzielnic Katowic. Tu wśród dzieci i młodzieży z rodzin ubogich i patologicznych pracują pionierzy socjoterapii na Śląsku ze Stowarzyszenia Dom Aniołów Stróżów. 

 Przeczytaj również:

 Murcki dzielnica Katowic 

VII Marsz Autonomii Śląska

Dzisiaj po raz siódmy w Katowicach odbył się marsz zwolenników Ruchu Autonomii Śląska. Uczestnicy wzięli udział w marszu ulicami Katowic. Liga Obrony Suwerenności licząca około 30 do 40 osób osób przygotowała kontrmanifestację. Według Obrońców Suwerenności garstka agresywnych oszołomów jawnie wyrzekających się polskości decyduje o większości mieszkańców Śląska. Narodowcy krzyczeli: To hańba! Wrzuć rasioka do hasioka! i śpiewali "Zwycięży Orzeł Biały" 

Marsz rozpoczął się na Placu Wolności, a jego zakończenie nastąpiło przy gmachu Sejmu Śląskiego w Katowicach.

Według moich obliczeń około tysiąc osób w koszulkach żółto-niebieskich, białych lub czarnych z nadrukami: "To my. Naród Śląski", "Gůrny Ślůnsk", "Oberschlesien", "Gůrny Ślůnsk můj HAJMAT", "Nie Niemiec ino Ślązak". "NIE NERWUJ HANYSA!" z flagami i godłami Górnego Śląska oraz transparentami, wykrzykując "My som w doma” i "Autonomia", przeszło dzisiaj ulicami Katowic, w siódmym z kolei "Marszu Autonomii".

Murcki kolebką górnictwa na Śląsku?

Pierwsza wzmianka w księgach książąt pszczyńskich dotycząca praktycznego zastosowania węgla kamiennego z okolicy Murcek pochodzi z 1657 roku. Jeszcze na długo przed powstaniem kopalni w okolicach dzisiejszego wzgórza Wandy, złoża węgla wychodziły na powierzchnię i zaczęto go w tym miejscu wybierać. Węgiel rozwożono do książęcych browarów i cegielni. Dopiero w 1768 roku doszło do celowego wydobywania węgla i budowy szybu. Od 1769 roku rozpoczęto eksploatację pokładu 318 „Emanuel” przez kopalnię Emanuelssegen („Błogosławieństwo Emanuela”). Na dzień dzisiejszy jest to obszar górniczy kopalni „Murcki-Staszic” - północna część wzgórza Wandy.

Stare zabudowania w Murckach

Jak głosi jedna z legend kiedy złoża leżące na powierzchni się wyczerpały, zaczęto drążyć pokłady pod ziemią. Praca była ciężka i trudna i nie było chętnych do jej wykonywania. Trzeba było wiele czasu aby do niej przywyknąć. Pierwsi górnicy wychodzili z szybów brudni i umorusani węglem. Nazwano ich więc „murckami” i od tego określenia pochodzi dzisiejsza nazwa miejscowości.
Jednakże najwcześniej zanotowaną nazwą terenów, na których leżą obecnie Murcki jest nazwa Osieki i Ritwinia. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku podjęto zorganizowane osadnictwo tego miejsca i nadano mu nazwę pobliskiej kopalni Emanuelssegen, zmienioną w latach 20. XX wieku na Murcki.

Pierwsze bardzo skromne domy osiedla górniczego wybudowano w 1860 roku tuż przy drodze Katowice- Tychy. Były one parterowe i mieściły po 4 mieszkania. Mieszkania składały się z kuchni i dwóch pokoi. Były niewielkie o powierzchni około 34 m2.

Później wzdłuż drogi do stacji kolejowej kopalni wybudowano domy większe, które zawierały od 6 do 13 mieszkań. Wychodzono z założenia, że domy małe nie nadawały się do warunków klimatycznych na Górnym Śląsku, trudniej je było ogrzać. Powierzchnia mieszkań w Murckach była też większa od tych wcześniej wybudowanych i wynosiła około 50 m2. 20m2 kuchnia i po 15 m2 pokoje. Na każde mieszkanie przypadał ogródek o powierzchni od 150 do 180 m2. Na strychach urządzono wspólne pralnie i suszarnie. Każda rodzina miała również ustęp, piwnicę i obórkę w oddzielnym pomieszczeniu gospodarczym. Osiedlu starano się nadać przyjemny i harmonijny wygląd. Na zewnątrz budynki pokryto jasnymi surowymi tynkami. Dachy kryto czerwoną dachówką. Malowane okiennice zdobiły domostwa, a wokół domów zadbano o zieleń, drzewa, żywopłoty i drewniane ogrodzenia.
W Murckach wybudowano również duże mieszkania dla urzędników, które składały się z 3 do 5 pokoi, kuchni i pomieszczeń dodatkowych
Osiedle posiadało instalację elektryczną wodociągową i kanalizacyjną. Dobrze utwardzone ulice z chodnikami obsadzono drzewami.
Na początku XX wieku Murcki zamieszkiwało 2300 mieszkańców. W środku osiedla zlokalizowano rynek, a wokół niego zgrupowano duże budynki takie jak: dom towarowy, pralnia apteka. i niektóre domy robotnicze. Na osiedlu wybudowano 2 szkoły, dom dla nauczycieli, urząd i dom mieszkalny dla naczelnika urzędu, willę dla inspektora górniczego i 2 domy noclegowe dla robotników. W jednym z nich wydawano posiłki.

Na dzień dzisiejszy południową dzielnicę Katowic Murcki zamieszkuje niecałe 6000 mieszkańców. W Murckach na powierzchni 7,04 ha mocą zarządzenia ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 18 grudnia 1953 roku został utworzony Rezerwat przyrody Las Murckowski. Rezerwat powiększono 10 maja 1989 roku i obecnie zajmuje powierzchnię 102,56 ha.
Zwiedzając dzielnicę warto zobaczyć zabytkowe domki przy ulicy Bielskiej oraz osady leśne Siągarnia i Hamerla i stary nieczynny już dworzec z XIX wieku.

Przeczytaj także o  początkach wydobycia węgla kamiennego w granicach miasta Katowice, które miały miejsce na obszarze południowego Załęża w artykule: Załęże dzielnica Katowic